Zamir (adıl)

Sözcük halindeki zamirler

1- Kişi zamirleri:

2- İşaret (gösterme) zamirleri:

3- Soru zamirleri:

4- Belgisiz zamirler:

Ek halindeki zamirler

1- İyelik zamirleri:

2- İlgi zamiri "-ki":

Test no: 13 konu: zamir

Test no: 14 konu: zamir (2)

 
ZAMİR (ADIL)

 

İsim olmadıkları halde ismin yerini tutan, ismin yerine kullanılan sözcüklere veya eklere zamir denir.

ZAMİR ÇEŞİTLERİ

 

 


 

Sözcük halindeki zamirler                                 Ek halindeki zamirler

- Kişi (şahıs) zamirleri                                       - İyelik zamirleri

- İşaret (gösterme) zamirleri                               - İlgi zamiri

- Soru zamirleri

- Belgisiz zamirler
SÖZCÜK HALİNDEKİ ZAMİRLER
1- Kişi zamirleri:

Kişi zamirleri insan isimlerinin yerine kullanılan zamirlerdir. Üçü tekil, üçü çoğul olmak üzere altı tanedirler. Ayrıca "kendi" kelimesi de şahıs zamiridir.

Konuşan Şahıs:            1. tekil şahıs = Ben       1. çoğul şahıs = Biz

Dinleyen Şahıs:             2. tekil şahıs = Sen       2. çoğul şahıs = Siz

Adı Geçen Şahıs:          3. tekil şahıs = O          3. çoğul şahıs = Onlar

Kişi zamirleri tıpkı isimler gibi ismin hallerine girerler:

Yalın hal           Ben      Sen       O       Biz      Siz         Onlar

-e hali               Bana    Sana     Ona    Bize    Size       Onlara

-i hali                Beni     Seni      Onu    Bizi      Sizi        Onları

-de hali             Bende    Sende    Onda  Bizde   Sizde     Onlarda

-den hali           Benden  Senden Ondan Bizden  Sizden  Onlardan

Not: "Ben" ve "Sen" zamirleri -e haline girerken değişikliğe uğrarlar, "Bana" ve "Sana" halini alırlar. "O" zamiri -e ve -i hallerine girerken "n" kaynaştırma harfini alarak "Ona" ve "Onu" halini alır; -de ve -den hallerine girerken "n" ses türemesi ile "Onda" ve "Ondan" halini alır.

"Kendi" kişi zamiri de iyelik ekleri alır ve şahıslara göre çekimlenebilir:

1. tekil şahıs =              Kendim ("m" iyelik eki)

2. tekil şahıs =              Kendin ("n" iyelik eki)

3. tekil şahıs =              Kendisi ("s" kaynaştırma harfi, "i" iyelik eki)

1. çoğul şahıs =                        Kendimiz ("miz" iyelik eki)

2. çoğul şahıs =                        Kendiniz ("niz" iyelik eki)

3. çoğul şahıs =                        Kendileri ("leri" iyelik eki)

Kişi zamirleri isim tamlaması kurarlar.

Örnek:  Benim kitabım

Onların evi

Sizin bahçeniz

Senin okulun

Kendi okulu

Söze nezaket, saygı katmak amacıyla bazen "sen" yerine "siz" kullanılır.

Örnek:  Size bir şey sorabilir miyim? (Nezaket)

Siz daha iyi bilirsiniz. (Saygı)

Böbürlenmek veya alçak gönüllülük için "ben" zamiri yerine "biz" zamiri kullanılabilir.

Örnek:  Biz, malın iyisini anlarız. (Böbürlenme)

Biz onlarla yarışabilir miyiz hiç! (Alçak gönüllülük)

Tanrı, bayrak, yurt, millet gibi kutsal şeylerden bahsederken "siz" değil, "sen" kullanılır.

Örnek:  Tanrım, sana sığındım.

Bayrağım, sen milletimin sembolüsün.

"Biz" ve "siz" şahıs zamirleri çoğul eki alırlar.

Örnek: Bizler, sizler
2- İşaret (gösterme) zamirleri:

Gösterilerek belirtilen varlıkların adları yerine geçen zamirlerdir. Yakını işaret etmek için "bu", biraz ötedekini işaret etmek için "şu", uzaktakini işaret etmek için "o" kelimeleri kullanılır. Çoğulları "bunlar, şunlar, onlar"dır.

İşaret zamirleri ile işaret sıfatları aynı kelimelerdir. Bu ikisini karıştırmamak için bazı kolaylıklar öğrenelim:

- İşaret sıfatları çoğul olamazlar. Hiçbir zaman çekim eki almazlar.

- İşaret sıfatları isimden önce gelirler ve o ismi göstererek belirtirler.

- İşaret sıfatları ile isim arasına hiçbir zaman noktalama işareti girmez.

Örnek:

Bu kitap benimdir.                     Bu benimdir.

sıfat                                         zamir ("kitap" yerine geçmiş)

Şu kalemi verir misin?               Şunu verir misin?

sıfat                                         zamir ("kalem" yerine geçmiş)

- "O" ve "onlar" sözcükleri işaret zamiri de olur, şahıs zamiri de olurlar. "O" ve "onlar" sözcükleri insan için kullanılıyorsa şahıs zamiridirler; cansız varlıklar, hayvanlar, bitkiler için kullanılıyorsa işaret zamiri olurlar.

Örnek:

O, kitap okumayı sever.             (Kişi zamiridir. İnsandan bahsedi­yor.

İsimle arasına virgül girmiş.)

O kitap okunmadı.                     (İşaret sıfatı. Arada virgül yok ve kitabı işaret ediyor.)

O, kitap değil, defterdir.             (İşaret zamiridir. Cansız varlığın

-defterin- yerine kullanılmış.

Araya virgül konmuş.)

- "Bu, şu, o" sözcüklerinden başka da işaret zamirleri vardır. "Öteki, beriki, bura, burası, şura, şurası, ora, orası, öyle, şöyle, böyle" sözcükleri de işaret zamiridir. Bu sözcükler gerekli ekleri alarak işaret zamiri olarak kullanılırlar.

Örnek:  Kitapları şuraya koyuver.

Orası çok güzelmiş.

Ötekini verir misin?

Elmanın böylesini görmemiştim.

Şurası bozulmuş.

Berikini uzatıver.

- İşaret zamirleri ismin hallerine girerler:

Yalın hal:   Bu            Şu           O         Bunlar          Şunlar        Onlar

-i hali:        Bunu        Şunu       Onu      Bunları         Şunları       Onları

-e hali:       Buna        Şuna       Ona      Bunlara         Şunlara      Onlara

-de hali:     Bunda      Şunda     Onda     Bunlarda      Şunlarda    Onlarda

-den hali:   Bundan    Şundan   Ondan    Bunlardan    Şunlardan  Onlardan

 Not: "Bu, şu, o" kelimeleri -i ve -e haline girerken "n" kaynaştırma harfini alırlar.
3- Soru zamirleri:

Soru yoluyla isimlerin yerini tutan zamirlerdir. "Ne, kim, kaçı, hangisi" gibi kelimelerdir.

Örnek:  Ne aldın?

Neyi beğendin?

Kim geldi?

Kimde kalıyorsun?

Hangisi sana aittir?

            Hanginiz anlatacaksınız?

Kaçı senindir?

Soru sıfatıyla soru zamirini karıştırmayalım. Soru sıfatı olan kelimeler çekim eki almazlar.

Örnek:  Hangi çocuk çalışkandır? (Arkasından isim gelmiş.)

sıfat      isim

Hangisi çalışkandır? (İsmin yerine geçmiş. "Hangi

Zamir                           çocuk" yerine kullanılmış.)

Kaç yumurta kırıldı?

sıfat      isim

Kaçı kırıldı?

zamir
4- Belgisiz zamirler:

İsimlerin yerini belli belirsiz biçimde tutan zamirlerdir.

Başlıca belgisiz zamirler şunlardır: herkes, kimse, biri, birisi, kimi, çoğu, hepsi, tümü, birazı, birkaçı, bazısı, başkası, şey, falan.

Örnek:  Hepsiyle görüştüm.

Kimse görmedi.

Tümü sınıfı geçti.

Bazıları sıcak sever.

Kimileri aç kaldı.

Birazını bana ver.

Araba falan istemem.

Şeyi uzatır mısın?

Belgisiz zamirlerden bazıları iyelik eklerinden sıyrılıp bir ismi nitelerlerse belgisiz sıfat olurlar.

Örnek:  Birkaç kitap okudum.

sıfat

Birkaçını okudum.

zamir

Biraz ekmek yedim.

sıfat

Birazını yedim.

zamir
EK HALİNDEKİ ZAMİRLER
1- İyelik zamirleri:

Bir ismin sonuna gelen ve varlıkların kime, neye ait olduğunu gösteren eklere iyelik ekleri veya iyelik zamirleri denir. Bu ekler zamirle yapılan belirtili isim tamlamalarında tamlanan ismin sonuna gelirler. Bu durumda çoğu kez tamlayan görevindeki zamir düşer.

Örnek:  Benim kalemim             Sadece "kalemim" de diyebiliriz.

Belirtili isim tam.           Çünkü -im eki kalemin bana ait olduğunu belirtiyor. Buradaki -im eki iyelik zamiridir.

Senin evin                     --»        evin

Onun çantası                --»        çantası        Altı çizili ekler

Bizim bahçemiz                        --»        bahçemiz    iyelik zamirleridir.

Sizin arabanız               --»        arabanız

Onların elleri                 --»        elleri

 


 

Not: İyelik eki "-im" ile ek fiil olan "-im" ya da fiillerin sonundaki 1. tekil kişi eki olan "-im"i karıştırmayalım.

Örnek:  Ben bir öğretmenim.                  (Ek fiil)

Öğretmenim çok iyidir.              (İyelik zamiri)

Okula erken giderim.                 (1. tekil şahıs fiil çekim eki)
2- İlgi zamiri "-ki":

Belirtili isim tamlamalarında söylenmemiş tamlanan ismin yerini tutan zamirdir. Bazen de daha önce söylenmiş ismin yerine geçer.

Örnek:  Benim kalemim yeni, seninki eski.

("Senin kalemin" demek yerine "seninki" denmiş. Yani, -ki zamiri "kalemin" sözcüğü yerine kullanılmış.)

Bizim evimiz sizinkinden büyüktür.

("Sizin eviniz" yerine "sizinki" denmiş.)

Buradaki kalemler kayboldu. Oradakiler duruyor mu?

 


 

İşaret sıfatı türeten �ki               İlgi zamiri. "Kalemler"

eki. Kalemleri işaret et-              sözcüğünün yerini tutuyor.

miş. "Buradaki kalemler"

sıfat tamlamasıdır.

Bizim araba öyle eskidi ki sizinki bile yeni kaldı.

 


 

Bağlaç olan "ki"dir.                    İlgi zamiri olan -ki

Bu bir sözcüktür. Ayrı                ekidir. "Araba" sözcü-

yazılır. Cümleleri                       ğünün yerine kullanıl-

birbirine bağlar.                         mıştır. Bitişik yazılır.

 
TEST NO: 13
KONU: ZAMİR

1.       Hangi cümledeki ''-ki'', bir ilgi zamiridir?

a) Şu caddedeki lamba kırılmış.
b) Kitabımı evde unutmuşum; seninkini verir misin?
c) Öyle güzel ki anlatamam.
d) Bizdeki sözlük çok kalın.

2.       ''Ben iyi bir öğrenciyim çünkü öğretmenimi dinlerim, sözlerini hiç unutmam, tahtadaki yazıları defterime geçiririm.'' cümlesinde, ek durumunda, kaç zamir vardır?

      a) 6                   b) 5                  c) 4                   d) 3

3.       ''Bu kalemi bana bırak, sen şunu al.'' cümlesindeki zamirler, sırasıyla, ismin hangi hallerine girmişlerdir?

      a) Yalın hal, -e hali, -i hali                                 
b) Yalın hal, -e hali, yalın hal
c) -e hali, yalın hal, -i hali                                   
d) -e hali, -i hali, yalın hal

4.       Aşağıdaki cümlelerden hangisinde kişi zamiri yoktur?
a) Seni dönerken gördüm.
b) Fatma'nın yanağında ben var.
c) Aradığı ben değilim.
d) Bakkal bizi görünce dışarı çıktı.

5.       ''O'' kelimesi aşağıdaki cümlelerden hangisinde bir ismi işaret ederek tamlamaktadır?

a) O, benim en değerli dostumdur.
b) Benden uzakta kalmıştı o.
c) Bardağın yerini bilmiyorum; onu arıyorum.
d) Bacağım o gün kırılmıştı.

6.       Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ''Bazıları sıcak sever.'' cümlesinde bulunan türde bir zamir vardır?

a) Herkes beni tebrik etti.                                 
b) Kimi görmek istersiniz?
c) Birkaç kişi oyun oynuyor.                             
d) Bazı insanlar doymak bilmez.

7.       ''Bu kitabı hangi çocuk yırttı?'' cümlesinde soru zamiri hangisidir?
a) Hangi                                    b) Bu                   
c) İkisi de                                  d) Hiçbiri

8.       ''Bu sözleri kendisine söyledim ama aklını çelemedim. Cesaretin varsa sen de konuş.'' tümcesinde sözcük halinde veya ek halde toplam kaç zamir vardır?

      a) 4                   b) 5                  c) 2                   d) 1

9.       Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zamir, tamlayan veya tamlanan görevinde değildir?

a) Sizin eviniz çok büyük.                                     
b) Benim elbiselerim burada değil.
c) Kendi hem diker, hem giyinir.                         
d) Parayı onun kendisine ver.

10.   ''Senin çalışman yetersiz; Ali'nin çalışması daha iyi.''

Yukarıdaki tümceden altı çizili sözcük çıkarılırsa yerine hangi ek konabilir?

a) -de                 b) -ki                c) -ler                d) �i

11.   Hangi cümlede soru zamiri vardır?

a) Kaç lira tuttu?                                               
b) Kaçıncı çocuk doğru cevap verdi?
c) Kaçını size verelim?                                       
d) Kaç demet çiçek istersiniz?

12.   ''Ben o gün tatsız bir olayla karşılaştım.'' cümlesinde hangisi yoktur?

      a) İşaret zamiri                           b) Kişi zamiri
c) Sıfat tamlaması                      d) Belgisiz sıfat

13.   ''Salondaki gösteriyi herkes alkışladı; sen kolunu bile kıpırdatmadın.'' tümcesinde ne çeşit zamir yoktur?

      a) Kişi zamiri                             b) Belgisiz zamir
c) İyelik zamiri                           d) İlgi zamiri

14.   ''Senin kitapların'' bir zamirle bir isimden oluşan bir tamlamadır. Bu tamlamanın çeşidi nedir?

a) Belirtisiz isim tamlaması         b) Belirtili isim tamlaması
c) Takısız isim tamlaması           d) Sıfat tamlaması

15.   ''Herkes, birazı, birçoğu, öbürü, birkaçı'' zamirleri yapıları ve anlamları yönünden ne çeşittir?

a) Türemiş şahıs zamirleri           b) Basit soru zamirleri
c) Bileşik belgisiz zamirler          d) Basit belgisiz zamirler